Moeilijk in slaap komen

Wie heeft niet op zijn tijd last van slecht slapen? Veel mensen in Nederland hebben echter elke avond last van slecht slapen. Deze mensen kunnen niet in slaapvallen, slapen erg licht of slapen heel kort. Slaap is erg belangrijk voor een mens. Tijdens uw slaap krijgen uw hersenen rust en ontspant uw lichaam. Structureel slecht slapen resulteert uiteindelijk in stress, humeurige houding en lichamelijk klachten.

Een mens brengt gemiddeld bijna een derde deel van zijn leven slapend door, we slapen zodat we overdag fit en alert zijn. Het verschil tussen waken en slapen is het duidelijkst waarneembaar in het brein. De hersenen raken bij het inslapen steeds minder actief, en reageren ook steeds minder op prikkels van de buitenwereld. Al in de negentiende eeuw waren er onderzoekers die het belang van de hersenen tijdens de slaap inzagen. De opvattingen liepen overigens bijzonder uiteen.

Slecht slapen

Mensen slapen niet allemaal evenveel: de één heeft tien uur slaap nodig, de ander is na zes uur uitgerust. Bijna iedereen slaapt wel eens moeilijk in. Sommige mensen worden tussendoor of ‘s morgens te vroeg wakker. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen die denken dat ze geen oog dichtdoen, toch een paar uur slapen. Een uur wakker liggen duurt voor het gevoel vaak de halve nacht. Sommige mensen vinden het vervelend om wakker te liggen, anderen hindert het niet. Medisch gezien spreken we pas van een slaapprobleem als iemand langdurig slecht slaapt en zich overdag moe, prikkelbaar of slaperig gaat voelen. Dagelijkse bezigheden lukken dan niet goed en concentreren is moeilijk.

Waardoor ontstaat slecht slapen?

Er zijn verschillende oorzaken van slaapproblemen. Soms is de oorzaak overduidelijk: lawaai bij de buren, een snurkende bedgenoot of lichamelijke klachten zoals pijn, benauwdheid of jeuk. ‘s Avonds veel of laat eten, doet uw nachtrust geen goed. Door koffie of sigaretten wordt de geest actief en dit belemmert het inslapen. Ook bezigheden laat in de avond, zoals sporten of vergaderen, kunnen u actief maken in plaats van ontspannen. Werken in ploegendiensten en verre vliegreizen veroorzaken vaak slaapproblemen, omdat uw dag- en nachtritme verstoord wordt. Als u de ene dag laat en de andere dag vroeg naar bed gaat, doorkruist u dat ritme eveneens. ‘s Morgens uitslapen vergroot de kans dat u de volgende nacht slecht slaapt. Ook leeftijd speelt een rol: op latere leeftijd neemt de behoefte aan slaap vaak af. Emotionele gebeurtenissen, zoals het overlijden van een naaste of een conflict op het werk, hebben soms een slechte nachtrust tot gevolg. Ook spanningen die met iets prettigs te maken hebben, kunnen de slaap verstoren; bijvoorbeeld een naderende vakantie. Slecht slapen rond een emotionele of spannende gebeurtenis is normaal, maar soms blijven de slaapproblemen bestaan nadat de spanning verdwenen is. Dat kan komen doordat er angst is ontstaan om wéér niet in slaap te vallen. Hierover piekeren vergroot de kans dat u moeilijk inslaapt. Soms is de oorzaak van slaapproblemen niet duidelijk. Mensen die wekenlang slecht slapen, herinneren zich vaak niet waardoor het begon. Sommige mensen hebben van jongs af aan periodes van slecht slapen, zonder duidelijke reden.

Kan het kwaad?

Af en toe ‘s nachts wakker liggen kan geen kwaad, al kan het wel vervelend zijn. Er is pas een probleem als slaapgebrek ervoor zorgt dat u overdag niet goed functioneert.

Wat kunt u er zelf aan doen?

U kunt verschillende maatregelen nemen om beter te slapen. De beste resultaten kunt u verwachten als u onderstaande tips een paar weken in praktijk brengt.

1. Blijf overdag wakker. Ga iets doen als u dreigt in te dutten.
2. Het kan helpen ‘s avonds niet te veel te eten. Ook kunt u beter de laatste drie uur dat u op bent, niets meer eten.
3. Sommige mensen slapen beter als ze ‘s avonds geen koffie drinken. Cafeïnevrije koffie kan geen kwaad.
4. Pas op met alcohol. Sommige mensen slapen gemakkelijk in met ‘een slaapmutsje’, maar door alcohol kunt u tussendoor wakker worden. Alcohol zorgt er bovendien voor dat u minder diep slaapt en dus niet zo goed uitrust.
5. Zorg dat u zich het laatste uurtje voor u naar bed gaat, ontspant. Niet nog even snel de was ophangen of de administratie bijwerken. Ook televisie kijken houdt u actief. Ga liever ‘een blokje om’ of neem een warm bad. Ook vrijen kan ontspannend zijn en het inslapen vergemakkelijken.
6. Als u op tijd naar bed gaat, hoeft u niet bezorgd te zijn dat u ‘uw uren niet maakt’. Een vast tijdstip van naar bed gaan en opstaan kan soms helpen.
7. Als u last heeft van storende geluiden, zijn oordopjes misschien een oplossing. Ze zijn te koop bij de drogist.
8. Sta op als slapen niet lukt en ga iets doen dat afleidt en ontspant, bijvoorbeeld naar rustige muziek luisteren.

Wanneer een arts raadplegen?

Het heeft zin om een arts op te zoeken:

1. als uw slaapproblemen komen door lichamelijke klachten;
2. als u al wekenlang slecht slaapt en de adviezen niet helpen;
3. als slecht slapen uw functioneren overdag verstoort;
4. als u informatie wilt over een slaapcursus;
5. als u slaappillen gebruikt en daarmee wilt stoppen; een arts kan u daarbij begeleiden.

Slaapmiddelen bij moeilijk in slaap komen

Naast bovenstaande tips en adviezen bij slecht (in)slapen, zijn er een aantal geneesmiddelen en supplementen die u kunnen helpen bij het in slaap komen en doorslapen.

Op dit moment zijn er verschillende producten op de markt die u kunnen helpen om u weer een goede nachtrust te geven. Via een arts kunt u bij chronisch slecht slapen, na overleg, een recept krijgen voor slaapmiddelen. Echter zijn er ook minder heftige middelen op de markt beschikbaar die u ook kunnen helpen bij slecht slapen. In de twintigste eeuw waren er aanwijzingen dat slaap veroorzaakt zou kunnen worden door slaapstoffen in de vorm van natuurlijke verbindingen. Die slaapstoffen zouden in de loop van de waakperiode in de hersenen ophopen. Niet lang daarna was men in staat de elektrische activiteit te meten. Die metingen gaven aan dat de hersenen ook tijdens de slaap activiteit vertonen en dus niet volledig uitgeschakeld waren. Tegenwoordig word steeds meer duidelijk welke veranderingen er in de hersenen plaatsvinden, maar op de vraag waarom de mens zijn slaap zo hard nodig heeft, kan men nog altijd geen sluitend antwoord geven.