Wat is Coeliakie?
Coeliakie (uitspraak: seuliakié) is een glutenintolerantie. Met andere woorden: mensen die coeliakie hebben, zijn overgevoelig voor gluten. Coeliakie kan zich op iedere leeftijd openbaren. Coeliakie is een chronische aandoening en is dus niet te genezen. Met een (levenslang) dieet kunnen de klachten echter wel vaak bestreden worden en worden voorkomen dat deze verergeren.
Wat zijn gluten?
Gluten is een eiwit. Het zit in diverse graansoorten, zoals tarwe, gerst, rogge, spelt en kamut (ofwel khorasan tarwe). Omdat in Nederland graan vaak besmet is met tarwe, kunnen mensen met coeliakie dit vaak ook niet verdragen.
Gluten zitten in veel meer voedingsmiddelen dan u wellicht denkt. Niet alleen brood, crackers en allerlei ontbijtproducten bevatten gluten, maar bijvoorbeeld ook veel soorten paneerlagen, zoals op een visstick, een schnitzel of een kroket. Of wat dacht u van pasta, pizza, couscous, een kant-en-klaar gebonden soepje, tal van snoepjes of bier? We doen maar een greep uit de enorme hoeveelheid voedingsmiddelen waarin gluten zitten. Mensen met coeliakie moeten dus erg goed opletten om geen gluten binnen te krijgen.
Wat gaat er mis?
Coeliakie is een auto-immuunziekte als gevolg van de inname van gluten. Bij een auto-immuunziekte maakt het afweersysteem, per abuis, antistoffen aan tegen lichaamseigen weefsel. Hierdoor ontstaan er ontstekingen in dit ‘aangevallen’ weefsel. In het geval van coeliakie wordt het slijmvlies van de dunne darm aangevallen.
Een ontstekingsreactie in de dunne darm
Als mensen met coeliakie regelmatig met gluten in aanraking komen, ontstaat er in de dunne darm een ontstekingsreactie. Hierdoor gaan hun ‘darmvlokken’ kapot.
Darmvlokken worden ook wel villi genoemd. Het zijn vingervormige uitsteeksels aan de binnenkant van de dunne darm. Deze uitsteeksels zorgen er samen met de plooien aan de binnenkant van de dunne darm voor dat het oppervlak van dit orgaan enorm groot is. Dit is nodig om de opname van voedingsstoffen door de dunne darm zo goed mogelijk te laten verlopen.
Buikklachten en een tekort aan voedingsstoffen
In eerste instantie veroorzaakt coeliakie tal van buikklachten zoals buikpijn, diarree of juist obstipatie (verstopping). Mettertijd gaan er steeds meer darmvlokken kapot, waardoor voedingsstoffen steeds slechter opgenomen kunnen worden. Uiteindelijk kan coeliakie tot gevolg hebben dat de darmwand zodanig beschadigd raakt dat er helemaal geen darmvlokken meer over zijn.
Hierdoor ontstaat een tekort aan vitaminen en mineralen en gewichtsafname. Het is de oorzaak van allerlei klachten in het lichaam.
Coeliakie is een veelvoorkomende aandoening
Coeliakie is een veelvoorkomende aandoening in de Westerse wereld. Nederland telt momenteel circa 25.000 patiënten, waarvan twee keer zoveel vrouwen als mannen. Waarschijnlijk lopen er echter veel meer mensen rond met deze ziekte zonder zich daarvan bewust te zijn. Dit komt omdat hun klachten (nog) niet in verband zijn gebracht met een glutenintolerantie. Deze worden bijvoorbeeld verward met stress, ouderdom, een tarweallergie of het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). Dat is erg jammer, daar coeliakie meestal goed te behandelen is.
Waardoor wordt Coeliakie veroorzaakt?
Het is nog niet helemaal duidelijk waardoor coeliakie wordt veroorzaakt. Het is wel bekend dat erfelijke aanleg van invloed is. Als één van de ouders deze aandoening heeft, heeft elk van zijn of haar kinderen een 5-10% verhoogd risico om ook coeliakie te krijgen.
Andere risicofactoren van coeliakie zijn:
- Chronische darmziekten en infecties;
- Het hebben van andere auto-immuunziekten;
- IgA defiëntie: Dit is een aangeboren aandoening, waarbij de afweerstof IgA helemaal of gedeeltelijk ontbreekt. Circa 10% van de mensen met coeliakie heeft IgA deficiëncy;
- Diabetes mellitus;
- Het syndroom van Down: Coelakie komt opvallend veel vaker voor bij mensen met het syndroom van Down als bij mensen die deze aangeboren afwijking niet hebben
- Het syndroom van Turner: Het syndroom van Turner is een zeer zeldzame aangeboren afwijking die alleen voorkomt bij vrouwen. De meest bekende symptomen zijn onder andere: klein zijn (kleiner dan 1,50 m.), een brede borstkas, een lage haarlijn en hart/nierproblemen. Coeliakie komt tot tien keer zoveel voor bij mensen met het syndroom van Turner als bij mensen die dit niet hebben;
- Het syndroom van Williams: Het syndroom van Williams is een aangeboren afwijking die onder andere wordt gekenmerkt door een verstandelijke beperking en gelaatstrekken zoals dikke lippen, een kleine kin, een smal voorhoofd en krullend haar dat vroeg grijs wordt. Coeliakie komt veel vaker voor bij mensen met dit syndroom als bij mensen die dit niet hebben;
Wat zijn de symptomen van coeliakie?
Coeliakie geeft bij sommige mensen geen klachten. Andere hebben last van vage verschijnselen die vergelijkbaar zijn met andere aandoeningen aan het maag-darmkanaal. Een lactose intolerantie, een darminfectie, of de ziekte van Crohn zijn hier voorbeelden van. Het is ook mogelijk dat er ernstige symptomen ontstaan. Dit hangt af van de persoon, maar ook van de hoeveelheid gluten die de patiënt binnenkrijgt.
De mogelijke symptomen van coeliakie zijn:
- Buikpijn;
- Diarree;
- Constipatie;
- Abnormaal stinkende ontlasting;
- Bleke ontlasting;
- Een opgezwollen buik;
- Winderigheid;
- Vermoeidheid;
- Hoofdpijn;
- Prikkelbaarheid bij kinderen;
- Verkleurende tanden (mogelijk met witte/ gele/ bruine vlekken);
Op de lange duur kan coeliakie tot lichamelijke klachten leiden die het gevolg zijn van een tekort aan vitaminen en mineralen.
Mogelijke lange termijn klachten zijn:
- Bloedarmoede;
- Ondervoeding;
- Gewichtsverlies;
- Osteoporose
- Groeiachterstand bij kinderen;
- Te late pubertijd;
- Bot –en gewrichtspijn;
- Huiduitslag;
- Onderbreking van de normale menstruatie (amenorroe);
- Vaginale bloedingen tijdens de zwangerschap;
- Onvruchtbaarheid;
- Miskraam.
Hoe wordt coeliakie vastgesteld?
Als een huisarts aan de hand van de klachten coeliakie vermoedt, zal nader onderzoek worden gedaan om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen.
Met de volgende onderzoeken kan coeliakie worden vastgesteld:
- Bloedonderzoek: Wanneer dit onderzoek aantoont dat er antistoffen tegen lichaamseigen darmcellen in het bloed zitten, is de kans op coeliakie groot. Wanneer er geen antistoffen worden gevonden, betekent dit echter niet per se dat iemand geen coeliakie heeft;
- Een biopsie: Voor dit onderzoek neem de Maag-Lever-Darm arts een stukje weefsel (biopt) van de dunne darm weg. Vervolgens kan met een microscoop worden gekeken of het darmslijmvlies is beschadigd en zo ja, de mate waarin. Alleen dit onderzoek kan 100% uitsluitsel geven.
Hoe wordt coeliakie behandeld?
De enige manier waarop coeliakie behandeld kan worden, is door het volgen van een glutenvrij dieet. Bij de meeste mensen verdwijnen de klachten dan al binnen een paar weken. Vermoeidheid kan
langer aanhouden.
Het herstel van de dunne darm heeft veel meer tijd nodig. Dit kan jaren duren. Bij sommige oudere mensen met coeliakie is volledig herstel van het darmslijmvlies niet meer mogelijk.
De hulp van een diëtist
Omdat het volgen van een glutenvrij dieet complex is, is het raadzaam om hiervoor de hulp van een diëtist in te schakelen.
Bronnen: Mlds.nl, Glutenvrij.nl, Voedingscentrum.nl, Thuisarts.nl, Deglutentest.nl
Regel een artsconsult voor mij
Volg ons op Social
Door andere bezoekers ook gelezen
Laatst bijgewerkt op 1 december 2016.
Nederlands
Deutsch
English
Svenska
