EHBO, een must bij sportongevallen

Sporten of regelmatig bewegen is gezond, maar soms loop je blessures op. Of ondervind je ineens bepaalde lichamelijke klachten. Veel blessures kun je voorkomen door een goede warming up en cooling down. Maar soms kun je ook gewoon pech hebben, dan is het wel handig om wat af te weten van Eerste Hulp bij Sportongevallen (EHBSO). Je kunt hiervoor zelfs speciale cursussen volgen.

Specifiek voor EHBSO

De instelling van (sommige) sporters kan soms voor problemen zorgen, want de meeste sporters/sportende mensen hebben een hogere pijndrempel en zijn daardoor vaak ’n beetje eigenwijs: niet zeuren, maar doorgaan. Daarom is het belangrijk, dat jij jezelf of de geblesseerde sporter die je wilt helpen, overtuigt van de ernst van de situatie. Want doorgaan met een blessure of een serieuze lichamelijke klacht moet altijd voorkomen worden!

Ik zal het hier hebben over 3 situaties, waarbij kennis van EHBSO erg nuttig of soms zelfs van levensbelang kan zijn.

1. Enkelverstuiking

Hoe herken je een verstuikte enkel?
Een verstuikte enkel ontstaat meestal doordat de enkel plotseling naar binnen of naar buiten klapt. Bij zo’n verzwikking of verstuiking kunnen enkelbanden licht verrekken of zelfs ernstig inscheuren. Daarnaast kan er soms een botbreukje rondom het enkelgewricht optreden. Een verstuikte enkel herken je aan:

1. Pijn. Bij het naar binnen klappen van de enkel ontstaat de pijn meestal aan de buitenkant van de enkel. Bij het naar buiten klappen ontstaat de pijn juist aan de binnenkant van de enkel;
2. Zoveel pijn, dat je niet op de getroffen voet kunt staan of steunen;
3. Zwelling rondom de enkel;
4. Balvormige blauwe of paarse plek (bloeduistorting), meestal aan de buitenkant.

Hoe te handelen?
1. Vraag de sporter of hij de enkel kan belasten. Ondersteun hem als het nodig is. Zo voorkom je dat de sporter de enkel opnieuw verstuikt. Kan hij de enkel niet belasten zonder hulp? Dan moet hij absoluut stoppen en blijven zitten.

2. Is er hevige pijn? Pas dan, na koeling, de ICE-regel toe.
De ICE-regel staat voor:

I = Immobiliseren: Zorg ervoor dat de sporter het lichaamsdeel niet beweegt of gebruikt om op te steunen;
C = Compressie: Leg een drukverband of een bandage aan. Bij voorkeur door een EHBO’er;
E = Elevatie: Plaats het lichaamsdeel omhoog.

Koel eerst de verwonding minimaal 10 minuten met water, ijs of een cold-pack. Leg altijd een doek tussen de huid en het ijs of de cold-pack. Als het goed is, geeft koelen een prettig gevoel en vermindert dit de zwelling. Verergert de pijn juist door het koelen? Doe dit dan niet. Kun je ter plekke niet koelen, start dan direct met de ICE-regel en immobiliseren. Let op: je mag een kneuzing of verstuiking nooit masseren. Hierdoor vererger je de klachten en vertraag je het herstel.

Vermoed je dat het misschien een ernstig bandletsel of breuk kan zijn? Ga dan samen naar een (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Een verstuikte enkel kan de eerste dagen flink pijnlijk en gezwollen zijn. Lopen gaat dan moeilijk. Na 3 tot 4 dagen moet de pijn (iets) verminderd zijn. Dragen van een brace of tapen kan helpen bij het herstel. De voet kan daardoor langzaam meer gebruikt worden.

Vermindert de pijn niet? En kan de sporter de enkel binnen 5 dagen nog steeds niet belasten? Raadpleeg dan een (huis)arts voor advies.

Hoe voorkom je een verstuikte enkel?
Wanneer je vaker je enkel verzwikt, dan blijft dat een terugkomend probleem; de enkel raakt verzwakt of te mobiel, waardoor het verzwikken nog vaker gebeurt. Wil je deze vicieuze cirkel doorbreken? Doe dan regelmatig speciale oefeningen om de enkel te versterken.

Bekijk hier verschillende enkeloefeningen.

2. Bewusteloosheid

Bij bewusteloosheid reageert iemand niet meer op signalen uit zijn omgeving, ook niet wanneer je hem aanspreekt of door elkaar schudt. Bewusteloosheid kan ook duiden op een verstoorde werking van de hersenen. Dit signaal geeft aan dat er duidelijk iets ernstig aan de hand is. Bel daarom altijd 1-1-2 in dit soort gevallen. Beter te voorzichtig dan te laat.

Oorzaken bewusteloosheid
Bewusteloosheid kan ontstaan door bijvoorbeeld een val, slag of stoot tegen het hoofd. Maar er zijn ook andere oorzaken mogelijk, bijvoorbeeld epilepsie of een ‘hypo’ (ernstig suikergebrek) bij diabetici.

Iemand valt flauw wanneer de bloedtoevoer naar de hersenen even afneemt. Een verminderde bloedtoevoer kan worden veroorzaakt door bijvoorbeeld honger, uitputting en bloedarmoede. Maar ook door psychische oorzaken zoals emotie, schrik of pijn. Dan vermindert het bewustzijn voor een korte periode, waardoor iemand flauwvalt. Iemand die dreigt flauw te vallen, kun je herkennen aan:

1. plotseling bleek worden;
2. plotseling zweten;
3. geeuwen;
4. zich duizelig voelen.

Hoe te handelen?

1. Is de sporter niet (helemaal) bij bewustzijn? Laat hem dan liggen.
2. Maak knellende kleding los en zorg voor frisse lucht.
3. Probeer met de sporter te praten en laat hem niet alleen. De situatie kan zeer snel verslechteren.
4. Komt de sporter snel bij? Laat hem dan ongeveer 10 minuten liggen. Heeft de sporter na jouw behandeling nog deskundige hulp nodig? Ga dan samen naar een (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis.
5. Blijft een sporter bewusteloos? Laat dan iemand met kennis van EHBO de ademhaling controleren. En de sporter reanimeren als dit nodig is.
6. Blijf zelf bij de sporter. Geef iemand anders de opdracht 1-1-2 te bellen.
7. Leg de bewusteloze sporter op zijn zij met de mond schuin naar de grond gekeerd. Zo voorkom je dat hij sporter mogelijk in zijn eigen tong of braaksel stikt.
8. Bij een rochelende, snurkende of piepende ademhaling wordt de luchtweg waarschijnlijk belemmerd door bijvoorbeeld braaksel of bloed. Maak met een gaasje of schone doek de mondholte schoon.
9. Dek de sporter af met een deken of kleding om onderkoeling te voorkomen.

En blijf op professionele hulp wachten!

3. Polsverstuiking

Stel, dat iemand met hardlopen gevallen is en bovenop op zijn pols valt of zijn pols flink verdraait. Dan moet je de volgende inschatting maken: is de pols zo pijnlijk dat hij niet goed meer kan bewegen? Dan zijn er twee mogelijkheden: er kan sprake zijn van een verstuiking (distorsie) óf een breuk (fractuur) van de pols. Alleen professionals kunnen dit onderscheid maken. Aangezien dit gelukkig geen levensbedreigende situatie is, hoef je geen 1-1-2 te bellen.

Wat doe je wel?
Behandel de pols op de juiste manier zodat deze geen verdere schade oploopt en een professional ernaar kan kijken. Pas vervolgens koeling en de ICE-regel toe:

Koel eerst de verwonding minimaal 10 minuten met water, ijs of een cold-pack. Leg altijd een doek tussen de huid en het ijs of de cold-pack. Als het goed is, geeft koelen een prettig gevoel en vermindert dit de zwelling. Vermeerdert de pijn juist door het koelen? Doe dit dan niet.

I = Immobiliseren: Zorg ervoor dat de sporter het lichaamsdeel niet beweegt of gebruikt om op te steunen;
C = Compressie: Leg een drukverband of een bandage aan. Bij voorkeur door een EHBO’er;
E = Elevatie: Plaats het lichaamsdeel omhoog; denk hierbij dan aan een mitella.

Kun je ter plekke niet koelen, start dan direct met de ICE-regel en immobiliseren. Let op: je mag een kneuzing of verstuiking nooit masseren. Hierdoor vererger je de klachten en vertraag je het herstel.

Laat de sporter zelf de gewonde pols ondersteunen, extra ondersteund door mitella, en help hem onderweg naar de (huis)arts of het ziekenhuis.

Geïnteresseerd in EHBSO? Zie hier voor meer informatie:
Eerste hulp bij sportongevallen
Certificaat Eerste Hulp bij Sportongevallen

Bronnen: Sportzorg, Het Oranje Kruis