Alles wat je moet weten over hormonen

Hormonen regelen allerlei belangrijke lichaamsfuncties zoals je bloedsuikerspiegel, de aanmaak van spiermassa, je bioritme en zelfs je humeur. Het zijn dus krachtige stoffen waarvan je de werking beter niet kan verstoren. Ontdek alles wat je moet weten over het hormoonstelsel.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappermoleculen die worden gemaakt door speciale cellen en worden afgegeven aan de bloedsomloop om hun weg te vinden naar organen in het hele lichaam.

Hoe werken hormonen?

Door hun specifieke fysieke structuur kunnen de moleculen zich alleen hechten aan hun doelwitcellen. Als ze zich eenmaal gehecht hebben, dringen ze zelf door of produceren ze chemische boodschappers die doordringen in de celkern met als doel om de genetische activiteit in de cel te veranderen. De veranderingen in celactiviteit leiden vervolgens tot effecten die zich uiten in een verandering in lichaamsfunctie of gedrag.

Welke hormonen zijn er en waar worden ze geproduceerd?

De cellen die hormonen produceren zijn vaak gegroepeerd in grote klieren die specifieke hormonen aanmaken. Deze endocriene klieren (die hun product direct afgeven aan het bloed) vinden we door het hele lichaam.

• Hypofyse: dit is een klier midden in het hoofd, onder de hersenen, verbonden aan de hypothalamus. De hyptohalamus is het deel van de hersenen dat de werking van de hypofyse regelt. De hypofyse produceert verschillende stimulerende hormonen die vaak de productie van andere hormonen beïnvloeden, zoals thyroxine en cortisol.
• Epifyse: bevindt zich ook in de hersenen, maar scheidt alleen melatonine uit. De productie gaat omhoog als het donker wordt.
• Schildklier: klier gelegen aan de voorzijde van de hals die thyroxine produceert voor de stofwisseling.
• Bijschildklieren: vier kleine kliertjes ter grootte van een erwt die zich aan weerszijden van de schilklier bevinden en hormonen produceren die botten sterk houden.
• Alvleesklier: klier diep in de buik die de bloedsuiker regelt door de hormonen insuline en glucagon af te scheiden.
• Bijnieren: liggen op de nieren en produceren cortisol.
• Eierstokken: liggen bij vrouwen in de buikholte naast de baarmoeder en produceren de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron.
• Testikels: bevinden zich bij mannen in de balzak en produceren het geslachtshormoon testosteron.

Hormonen worden ook geproduceerd door speciale cellen in verschillende andere delen van het lichaam, zoals de dunne darm, waar hormonen worden afgescheiden die de spijsvertering regelen.

Welke hormoonbehandelingen bestaan er?

Als een bepaald hormoon onvoldoende of helemaal niet wordt aangemaakt, dan worden normaal gesproken medicijnen voorgeschreven die dit hormoon bevatten, om het hormoon aan te vullen.

• Diabetes wordt behandeld met insuline-injecties.
• Hypothyreoïdie wordt behandeld met thyroxinetabletten.
• Vitamine D-tekort wordt opgelost met vitamine D-tabletten.

Hormonen worden ook op verschillende manieren gebruikt om vrouwen meer controle over hun leven te geven.

• Hormonen vormen het basisingrediënt van de anticonceptiepil, waarmee vrouwen ook hun cyclus kunnen reguleren.
• De morning-afterpil, voor bescherming tegen zwangerschap na onbeschermde geslachtsgemeenschap.
• Hormonale substitutietherapie, om overgangsklachten te verminderen.

Andere hormoonbehandelingen, zoals testosteron voor oudere mannen en melatonine bij slaapproblemen, zijn controversiëler.

Heb jij vragen over hormonen of hormoonbehandelingen? Praat met je huisarts of maak een afspraak met een endocrinoloog, een arts die gespecialiseerd is in hormonale behandelingen.

© Syed Z Arfeen
Medisch adviseur
Augustus 2017