Onvruchtbaarheid bij vrouwen

Geschreven door: Redactie

Laatste update: 10-06-2022

We nemen onvruchtbaarheid bij de vrouw onder de loop. Vrouwelijke onvruchtbaarheid komt net zo vaak voor als mannelijke onvruchtbaarheid. In een derde van de gevallen ligt de oorzaak bij de vrouw, in een derde van de gevallen bij de man en in een derde van de gevallen bij beiden.

Vrouwelijke voortplantingscyclus

Aan de basis van de vrouwelijke voortplantingscyclus staan hormonen in de hersenen, die de eierstokken stimuleren om eicellen vrij te geven in de eileiders en baarmoeder om bevrucht te worden door zaadcellen.

In tegenstelling tot mannen, die steeds nieuwe zaadcellen aanmaken, worden vrouwen geboren met de totale voorraad eicellen voor de rest van hun leven – ongeveer 1 miljoen. Dit aantal daalt echter snel tot zo’n 50% op de leeftijd van 15 jaar en 12% op de leeftijd van 30 jaar. Dus de meeste eicellen worden nooit vrijgegeven. Elke maand wordt één eicel (soms meer) vrijgegeven tijdens de hormonale cyclus. De eicel gaat van de eierstok via de eileiders naar de baarmoeder, waar deze bevrucht kan worden door zaadcellen. Gebeurt dat niet, dan wordt de eicel afgevoerd via het menstruatiebloed.

Oorzaken van vrouwelijke onvruchtbaarheid

Leeftijd

Gezien de progressieve afname van het aantal eicellen vanaf de geboorte, is leeftijd de meest bepalende factor voor vrouwelijke onvruchtbaarheid. Midden twintig zijn vrouwen het meest vruchtbaar, en hun vruchtbaarheid daalt vanaf 27 jaar. Vanaf de leeftijd van 30 daalt hun vruchtbaarheid elk jaar met 3-5% en na hun 35e gaat de daling nog sneller. Rond hun 50e komen vrouwen in de overgang.

Helaas betekent een hogere leeftijd niet alleen minder eicellen, maar ook minder gezonde eicellen, minder levensvatbare eicellen en een verminderd vermogen om de eicellen naar de baarmoeder te brengen. Bovendien is er een grotere kans op andere medische problemen die de vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden.

Dat betekent niet dat natuurlijke bevruchting onmogelijk is, het is alleen moeilijker. Op de leeftijd van 35 jaar is het nog steeds voor 94 van de 100 gezonde vrouwen (met een gezonde man) mogelijk om binnen drie jaar zwanger te raken.

Fysieke belemmering

Andere veel voorkomende oorzaken van vrouwelijke onvruchtbaarheid zijn gerelateerd aan een fysieke belemmering van de weg van een eicel naar de zaadcellen. Voorbeelden zijn:

Fibromen (goedaardige bindweefselgezwellen in de baarmoeder);
Endometriose (baarmoederslijmvlies buiten de baarmoederholte);
Verklevingen.

Los daarvan hebben sommige vrouwen een afwijking van de normale anatomie die van invloed is op de voortplantingsorganen.

Er kunnen ook problemen zijn met het vrijgeven van eicellen. PCOS (PolyCysteus Ovarium Syndroom), een syndroom waarbij een verstoring van de hormoonbalans tot een minder regelmatige cyclus leidt, en schildklierafwijkingen komen het meest vaak voor. Ongunstige leefstijlfactoren gerelateerd aan gewicht (over- of ondergewicht) en sporten (meer dan vijf uur per week) hebben ook invloed op de vruchtbaarheid.

Het is belangrijk om te benadrukken dat tot op heden niet is aangetoond dat het slikken van de pil of het ondergaan van een abortus van invloed zijn op de toekomstige vruchtbaarheid.

Onderzoeken oorzaken onvruchtbaarheid

Bij een uitgebreid onderzoek naar vrouwelijke onvruchtbaarheid, na een gesprek en onderzoek door de arts, worden de volgende onderzoeken uitgevoerd om mogelijke oorzaken uit te sluiten:

Bloedonderzoeken: naar de hormonen FSH en LH, testosteron en schildklierwerking;
Tests voor geslachtsziekten: chlamydia, ureaplasma en mycoplasma;
Echoscopie: onderzoek van de eierstokken, eileiders en baarmoeder

Als geen oorzaak wordt gevonden, zijn verder onderzoeken zoals een HSG (hysterosalpingogram – speciale röntgenfoto) voor de baarmoeder en doorgankelijkheid van de eileiders, en een kijkoperatie (laparoscopie) mogelijk om andere oorzaken te onderzoeken.

Behandeling

Gelukkig zijn de meeste gevallen van vrouwelijk onvruchtbaarheid te behandelen door veranderingen in leefstijl, medicatie of een operatie.

Leefstijl

Veranderingen van leefstijl hebben hoofdzakelijk betrekking op een gezond gewicht en het voorkomen van hoge stress en overmatig sporten. Alcohol, roken en blootstelling aan chemische stoffen kunnen het best worden vermeden. Het slikken van foliumzuur zou een positief effect kunnen hebben.

Medicijnen

Het gebruik van medicijnen die van invloed kunnen zijn op de vruchtbaarheid kan beter worden gestopt als dat mogelijk is, uiteraard na overleg met een arts. Eventuele soa’s moeten met een antibioticakuur worden behandeld.

Hormoongerelateerde ovulatiestoornissen kunnen worden behandeld met follikel-stimulerende medicatie, zoals clomifeen en gonadotrofinen. Vrouwen met PCOS kunnen metformine gebruiken om de vruchtbaarheid te herstellen. Deze medicatie kunnen mogelijk helpen om de vruchtbaarheid te bevorderen.

Operatie

Tijdens een kijkoperatie kunnen fysieke belemmeringen worden verwijderd, zoals fibromen, endometriose, cysten op de eierstokken of verklevingen.

Indien geen aanwijsbare oorzaak wordt gevonden, zijn er nog vruchtbaarheidsbehandelingen mogelijk als:

Intra-uteriene inseminatie (IUI);
In-vitrofertilisatie (IVF);
Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI).

Deze zijn mogelijk, afhankelijk van de uitkomst van onderzoeken, leeftijd, gezondheid en wensen van het paar met een kinderwens. Er is echter geen perfecte oplossing, vaak gaan er meerder cyclussen voorbij zonder resultaat, het succes is ook afhankelijk van leeftijd, en er is een verhoogd risico op een meerling en geboorteafwijkingen.