Voedselvergiftiging

Bij een voedselvergiftiging wordt iemand ziek door het nuttigen van voedsel of drank waarin giftige stoffen (toxines) zitten. Vaak zijn dit afvalstoffen van bacteriën, virussen of schimmels. Wanneer iemand ziek wordt van deze organismen zelf spreken we van een voedselinfectie.

Je kan ook een voedselvergiftiging oplopen door het consumeren van producten waar van nature toxines in zitten. Zo zijn bepaalde paddenstoelen giftig. Daarnaast kunnen toxines door verontreiniging in voedingsmiddelen terecht zijn gekomen. Via bemesting of ongediertebestrijding met pesticiden bijvoorbeeld.

Verschillende oorzaken, verschillende symptomen

De symptomen van een voedselvergiftiging zijn afhankelijk van de oorzaak ervan. Veelvoorkomende klachten zijn misselijkheid, braken en diarree. Vaak gebeurt dit binnen een paar uur na de consumptie van het besmette eten of drinken. Het kan echter ook een paar dagen duren voordat iemand klachten krijgt.

Vaak gaat voedselvergiftiging vanzelf over

Voedselvergiftiging komt vaak voor. Het is erg vervelend voor de getroffene, maar in veel gevallen is medische hulp niet nodig. De klachten verdwijnen meestal binnen een paar dagen vanzelf. Alleen wanneer iemand ernstig ziek wordt of de verschijnselen langer dan vier dagen aanhouden, moet de dokter ingeschakeld worden. Zo kan iemand door langdurig braken en/ of diarree uitgedroogd raken. Vooral jonge kinderen en bejaarden zijn hier gevoelig voor.

Voorkomen is beter dan genezen

Vaak kan een voedselvergiftiging door een goede voedselhygiëne voorkomen worden. Dit betekent onder andere dat u voedsel bewaart en bereidt zoals op de verpakking staat aangegeven. Na de uiterste houdbaarheidsdatum dient u het niet meer te gebruiken.

Verschillende vormen van voedselvergiftiging

Meestal wordt een voedselvergiftiging veroorzaakt door voedsel of water dat is besmet met bacteriën of virussen. Uit onderzoeksgegevens van het Voedingscentrum en de Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA), blijkt dat 50 % van de Nederlanders na een barbecue risico loopt op een voedselvergiftiging. De reden hiervoor is dat veel Nederlanders niet barbecueën met veilig voorgegaard vlees en goede hygiëne te weinig in acht nemen. Zo gebruikt men vaak geen gescheiden bestek voor gaar en rauw vlees en wordt overgebleven vlees dat buiten heeft gestaan, vaak de volgende alsnog bereidt.

Bekende aanstichters van een voedselvergiftiging zijn:

1. Salmonella.
   Het merendeel van alle voedselvergiftigingen wordt door salmonella bacteriën veroorzaakt. De meeste besmettingen worden opgelopen door rauwe of niet goed gegaarde dierlijke producten zoals (kippen) vlees vis, eieren en zuivel. Ook groenten en fruit kunnen salmonella bevatten;
2. E-coli.
   E. coli is een groep bacteriën die van nature voorkomt in de darmen van dieren en mensen. De meeste soorten zijn onschadelijk. Alleen bepaalde soorten E.coli kunnen problemen veroorzaken. Deze komen vooral voor in rauw vlees, zoals niet goed gegaard gehakt en filet americain. Meer dan 30% van de mensen die naar een (sub) tropisch gebied afreizen, krijgen door deze bacterie diarree;
3. Bacillus cereus.
   Deze bacterie kan voorkomen in pasta,- of rijstproducten die niet koud genoeg of te lang bewaard zijn;
4. Stafylokokken.
   Voedselvergiftiging door deze bacterie gebeurt meestal door het eten van eiwitrijke voeding die niet goed gekoeld is bewaard. Voorbeelden zijn melkproducten, eiersalade, ham, gevogelte, vis en schaaldieren;
5. Virussen.
   Schaal- en schelpdieren zijn bekende bronnen door een voedselvergiftiging door virussen. Een voorbeeld hiervan is het ‘Norwalk virus’, vernoemd naar de plaats Norwalk in de Verenigde Staten. Hier werd dit virus in 1968 ontdekt. De besmetting gebeurt in eerste instantie door het nuttigen van niet goed geaarde schelp- en schaaldieren. Vervolgens kan een geïnfecteerd iemand het virus overdragen via besmette voorwerpen zoals het toilet.

Botulisme

Een zeldzame vorm van bacteriële voedselvergiftiging is ‘Botulisme’. Het wordt veroorzaakt door een zeer sterk zenuwgif dat de bacterie ‘Clostridium botulinum’ produceert. Deze bacterie kan onder andere in honing, zelf ingemaakte jam, luchtarm verpakt vis of vlees en ingeblikt eten zitten.

Voedselvergiftiging door schimmels, algen en planten

Sommige schimmels algen en planten kunnen een voedselvergiftiging veroorzaken door de toxines die zij van nature produceren.

Schimmels

Zo maken bepaalde schimmels zogenoemde mycotoxines aan. Deze schimmels kunnen bijvoorbeeld groeien op noten, granen en (peul)vruchten. Ze zijn niet altijd zichtbaar. Mycotoxines zijn alleen schadelijk voor de gezondheid wanneerjij ze in grote hoeveelheden binnenkrijgt.

Algen

Sommige algensoorten maken toxines aan, wanneer ze bij warm weer onstuimig gaan bloeien. Vervolgens kunnen deze giftige stoffen door vissen of schelpdieren (mosselen, oesters of kokkels) worden opgenomen. Wanneer deze vissen of schelpdieren worden geconsumeerd, kan dat tot een voedselvergiftiging leiden.

Planten

Een voorbeeld van voedselvergiftiging door planten is een paddenstoelvergiftiging. Mensen die wilde paddenstoelen plukken lopen dit risico. Wanneer zij zich vergissen in de soorten die zij verzamelden, kunnen zij ernstige gezondheidsrisico’s lopen. In Nederland is de ‘Amanita Phalloides’ verantwoordelijk voor het merendeel van dodelijke voedselvergiftingen door paddenstoelen. Dit gebeurt meestal wanneer de witte vormen ervan worden verward met eetbare witte paddenstoelen, zoals de duifzwam en de gladde boskampenoelje.

Voedselvergiftiging door chemische verontreiniging

Er zijn veel manieren waarop voeding chemisch verontreinigd kan raken. Zo kunnen ongewassen groenten en fruit met hoge concentraties pesticiden een oorzaak van een voedselvergiftiging zijn. Ditzelfde geldt voor voedsel dat via containers of verpakkingsmaterialen is verontreinigd met chemicaliën zoals tin, vinylchloridemomeer (in PVC) of PCB’s in gekleurde inkt en papier. En zo zijn er nog veel meer mogelijke chemische besmettingsbronnen. Een grote inname van chemisch verontreinigd voedsel kan een acute voedselvergiftiging veroorzaken. Wanneer over een lange periode kleine hoeveelheden geconsumeerd worden, kan dit een chronische vergiftiging tot gevolg hebben.

De symptomen van een voedselvergiftiging

De symptomen van een voedselvergiftiging en de ernst ervan zijn afhankelijk van de bron van vergiftiging. Daarbij hebben mensen met een onvolgroeid of verzwakt immuunsysteem meer kans op ernstige symptomen en mogelijke bijwerkingen.

Hieronder lees jij de meest voorkomende symptomen van een voedselvergiftiging. Vaak treden deze symptomen tussen 2 - 6 uur na de inname van het besmette voedsel/ water op. Het kan echter ook langer duren. De aanvangtijd varieert per gifstof en de ingenomen hoeveelheid. Daarnaast hebben we de symptomen van een bacteriële voedselvergiftiging door de clostridium botulinum bacterie (botulisme) en die van een chemische voedselvergiftiging op een rij gezet.

De meest voorkomende symptomen van een voedselvergiftiging

1. Diarree/ waterdunne ontlasting. Vaak moet de patiënt meer dan drie maal daags naar het toilet. Soms zit er tevens slijm en bloed bij de ontlasting;
2. Misselijkheid en braken. Vaak treden deze symptomen van een voedselvergiftiging voor een dag of paar dagen op;
3. Buikkrampen. Deze krampachtige pijn in de buik kan verergeren tijdens het braken of de stoelgang;
4. Koorts en koude rillingen. Door koorts kan er tevens lichte tot matige hoofdpijn optreden. Zwakte door diarree en koorts kan leiden tot pijnlijke ledenmaten;
5. Uitdroging. Door veelvuldig braken en diarree kan de patiënt uitgedroogd raken. Dit kan zich uiten in klachten zoals een droge mond en tong, duizeligheid, hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte, minder plassen en ingevallen ogen. Ernstige uitdroging geeft symptomen zoals een snelle hartslag, verwarring en een verminderd gezichtsvermogen.

De symptomen van een bacteriële voedselvergiftiging (botulisme)

1. Spierverlamming;
2. Gedeeltelijk wegvallen van spraak,- of gezichtsvermogen;
3. Moeite met slikken;
4. Braken;
5. Droge mond.

De symptomen van een chemische voedselvergiftiging

1. Overtollig speeksel;
2. Zweten;
3. Geestelijke verwarring;
4. Scheuren in de ogen;
5. Braken;
6. Diarree.

Het behandelen van een voedselvergiftiging

Vaak hoeft een voedselvergiftiging niet behandeld te worden en gaan de symptomen binnen een paar dagen vanzelf over. Het is wel belangrijk om op te letten dat de patiënt niet uitdroogt. Dit betekent dat hij/zij voldoende moet drinken. Eventueel kan gebruik gemaakt worden van een ‘orale rehydratie-oplossing’ (ORS). Hierdoor wordt vocht beter opgenomen en vastgehouden. Dit middel is bij een apotheek en drogist verkrijgbaar. Daarnaast kunnen medicijnen tegen diarree geslikt worden.

Wanneer naar de huisarts?

Wanneer de klachten langer dan 4 dagen aanhouden of de patiënt tekenen van uitdroging vertoont, moet contact met de huisarts worden gezocht. Bij een chemische vergiftiging, bijvoorbeeld door paddenstoelen of schelpdieren, dien je altijd een dokter te raadplegen.