Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vettige substantie die zowel via niet-plantaardige voeding ons lichaam binnenkomt als door de cellen in ons lichaam wordt aangemaakt. Cholesterol is noodzakelijk voor de opbouw van onze celwanden, zodat de cellen kunnen functioneren. Daarnaast maakt het bepaalde hormonen en gal aan.

Hoe werkt cholesterol?

Cholesterol circuleert in de bloedbaan gekoppeld aan dragers, lipoproteïnen genoemd.

1. Low-Density Lipoproteïnen (LDL) voeren cholesterol naar alle cellen. Hoe meer LDL, hoe meer cholesterol.
2. High-Density Lipoproteïnen (HDL) voeren cholesterol terug naar de lever, dus verminderen het cholesterolgehalte in het bloed.

Te hoog cholesterol

De gangbare opvatting in de wetenschap is dat te veel cholesterol in de bloedbaan zich kan afzetten in de wanden van bloedvaten. De bloedvaten worden nauwer en de bloedstroom wordt belemmerd, in het bijzonder in het hart en de hersenen. De vettige afzettingen kunnen bloedvaten ook compleet blokkeren, wat tot levensbedreigende aandoeningen zoals een hartaanval of beroerte kan leiden.

Cholesterol meten

Cholesterolwaarden worden gemeten door middel van een Cholesterol bloedonderzoek. Gekeken wordt naar LDL, HDL en triglyceriden (ook een vettige substantie). De veilige of ideale waarden (in mmol/l) zijn:

1. Totaal cholesterol:
2. LDL:
3. HDL: >1
4. Triglyceriden:

Sinds kort wordt vooral gekeken naar de verhouding totaal cholesterol/HDL-cholesterol, die hoog cholesterol, daarom wordt aangeraden vanaf die leeftijd elke vijf jaar het cholesterolgehalte te testen.

Ongeveer één op de vijfhonderd mensen heeft een sterke genetische aanleg voor een hoog cholesterol, waarbij al op jonge leeftijd een cholesterolgehalte van 7,5 of hoger wordt gemeten. In deze gevallen is het verstandig eerder te beginnen met testen en indien nodig te behandelen.

Behandeling

Een hoog cholesterol kan op twee manieren behandeld worden:

1. Veranderingen in de levensstijl gericht op voeding en beweging;
2. Medicatie in de vorm van statines.

Levensstijl

Vermijd verzadigde vetten
Bij licht verhoogde waarden (5-7 mmol/l) kunnen veranderingen in de levensstijl voldoende zijn, alleen al aangepaste voeding kan leiden tot een 10% lager cholesterolgehalte. Het belangrijkste voedingsadvies is te minderen met verzadigde vetten of deze helemaal te mijden. Verzadigde vetten zitten onder andere in vet vlees (zoals worst), kaas, room, koek en gebak. De maximaal aanbevolen hoeveelheid verzadigd vet is 30g per dag voor mannen en 20g per dag voor vrouwen.

Neem omega 3-vetzuren
Gebruik om te koken geen kokos- of palmolie, maar olijfolie of lijnzaadolie. Eet vijf porties fruit en groente per dag; deze bevatten geen cholesterolverhogend vet en kunnen dienen als vervanging van andere voedingsmiddelen die dat wel bevatten. Eet ten minste twee keer per week olieachtige vissen, zoals makreel, tonijn en zalm. Deze zijn rijk aan omega 3-vetzuren die het cholesterolgehalte verlagen. Ook avocado’s en noten zijn bronnen van omega 3-vetzuren. Triglyceriden reageren vooral op suikerrijke voeding, dus minder daarmee, ook met alcohol!

Eieren
Opmerkelijk is dat eieren, die veel cholesterol bevatten, gewoon gegeten kunnen worden. Het lichaam verwerkt deze op een manier die het circulerende cholesterol niet verhoogt.

Rodegistrijst
Rodegistrijst wordt genoemd als een natuurlijke vorm van cholesterolverlaging. Uit cholesterolstudies is gebleken dat het de cholesterolwaarden tot wel 25% kan verlagen, maar helaas is er nog onvoldoende onderzoek gedaan om dit aan te kunnen bevelen.

Niet roken
Een andere stap die genomen kan worden, is stoppen met roken. De chemische stoffen in sigaretten verminderen het ‘goede’ HDL-cholesterol en beschadigen bovendien de wanden van bloedvaten.

Bewegen
Elke dag ten minste 30 minuten lichaamsbeweging verbetert het metabolisme van cholesterol en kan leiden tot gewichtsverlies, wat ook weer een verlagend effect heeft op cholesterol.

Medicijnen

Medicatie wordt aanbevolen in alle gevallen waarin door andere factoren een verhoogd risico op vaatziekten bestaat: hoge bloeddruk, diabetes, roken en wanneer vaatziekten in de familie voorkomen. Als het risico hoog is (>10% kans op verstopping in de komende tien jaar) of als al sprake is geweest van een verstopping, dan is medische behandeling noodzakelijk.

Statines
Statines werken door het enzym te blokkeren dat cholesterol aanmaakt in het lichaam. Ze worden ’s avonds ingenomen, omdat het enzym ’s nachts het meest actief is. Er zijn verschillende soorten statines, en van allemaal is aangetoond dat ze ‘slecht’ LDL-cholesterol met 25-40% verlagen, ook in lage doseringen.

Een ander mogelijk medicijn is ezetimibe, dat de opname van cholesterol uit voedsel remt. Dit medicijn is echter veel minder effectief en kent meer bijwerkingen.

Bijwerkingen
Helaas hebben statines, net als andere medicijnen, bijwerkingen. Mogelijke bijwerkingen zijn spierpijn, hoofdpijn, maag- en darmklachten en verminderde leverfunctie. Verhoging van de dosis betekent een verhoogde kans op bijwerkingen, terwijl de extra cholesterolverlaging maar ongeveer 6% is. Daarom moet begonnen worden met een lage dosering, met na drie maanden een controle van het cholesterolgehalte en de leverfunctie.