Libido

Wat is libido?

De discussie over wat libido precies is en doet, is nog steeds levend. In de loop der tijd zijn er verschillende overtuigingen met betrekking tot libido geweest, waaronder de interpretatie als psychische energie door Freud en Jung. In onze moderne tijd wordt libido beschouwd als de mate waarin een persoon behoefte heeft aan seks en reageert op seksuele prikkels. Maar het is niet zo eenvoudig.

Verschil begeerte en opwinding

Allereerst is het belangrijk om onderscheid te maken tussen seksuele begeerte en opwinding.

Begeerte

Begeerte is de zin in seks. Deze verschilt per persoon en er is geen objectieve norm voor wat een normaal libido is. Het kan zijn dat de ene persoon geen zin in seks heeft en de ander juist wel. Begeert ontstaat in verschillende delen van de hersenen en wordt sterk positief beïnvloed door de neurotransmitter dopamine. Dopamine wordt op haar beurt weer positief beïnvloed door hormonen zoals testosteron.

Opwinding

Opwinding vloeit voort uit begeerte, maar is niet hetzelfde. Opgewonden raken is het proces waarbij het lichaam zich voorbereidt op seksuele activiteit. Het wordt aangestuurd door het onwillekeurige zenuwstelsel, dat ervoor zorgt dat bloed naar de geslachtsorganen stroomt, waardoor deze opzwellen en het hart en glad spierweefsel stimuleert. Het zenuwstelsel wordt weer beïnvloed door zintuiglijke prikkels als beelden, geuren en aanrakingen.

Om het nog wat ingewikkelder te maken, hangen begeerte en opwinding ook samen met persoonlijke verwachtingen, eerdere ervaringen en sociaal gedrag.

Mannen en vrouwen

De precieze moleculaire processen zijn verschillend voor mannen en vrouwen. Helaas is er minder inzicht in het vrouwelijke libido. Hier is minder onderzoek naar gedaan, hoewel dit complexer is doordat ook de menstruatiecyclus een rol speelt. Het libido bereikt steeds een piek rond de ovulatie en neemt af na het baren van kinderen en de menopauze.

Oorzaken laag libido

Nu er meer bekend is over de biologie van libido, wordt een laag libido bij mannen en vrouwen medisch gezien als een aandoening die behandeld kan worden. Hier is niet iedereen het mee eens, omdat het libido van nature afneemt met het stijgen van de leeftijd, al vanaf de pubertijd bij mannen en vanaf halverwege de dertig bij vrouwen.

Maar een laag libido bij mannen en vrouwen kan ook andere oorzaken hebben. Gezien de vele factoren die van invloed zijn (libidokillers), kunnen ook jonge en verder gezonde mensen tijdelijk een laag libido hebben. Dit kan allerlei oorzaken hebben, die psychisch, relationeel en hormonaal van aard kunnen zijn.

Factoren: psychisch, emotioneel en hormonaal

• Psychisch: de meest voorkomende psychische oorzaken van een verminderd libido zijn stress, persoonlijkheidsstoornissen en psychische stoornissen, zoals een depressie.

• Emotioneel: er zijn ook veel emotionele oorzaken voor een verlaagd libido. Vaak liggen deze in de relationele sfeer, een van de vele redenen kan bijvoorbeeld een gebrek aan opwinding zijn. Ook de levensstijl kan het libido beïnvloeden, denk bijvoorbeeld aan alcohol- of drugsgebruik of te weinig of juist te intensief sporten.

• Hormonaal: testosteron is het belangrijkste libidohormoon, andere zijn serotonine, oxytocine en oestrogeen. Alles wat invloed heeft op deze hormonen of de neurotransmitters, heeft ook invloed op het libido.

Lichamelijke aandoeningen die het libido negatief kunnen beïnvloeden zijn hypothyreoïdie, vaatziekte en diabetes. Problemen zoals impotentie bij mannen en pijn bij het vrijen bij vrouwen zijn ook niet bevorderlijk voor het libido. Van verschillende medicijnen is bekend dat ze libido verlagend werken, zoals antidepressiva, antipsychotica, bètablokkers en statines*. Operaties waarbij de eierstokken of baarmoeder worden verwijderd hebben invloed op de hormoonafgifte en dus ook op het libido.

Hoe libido verhogen?

Een laag libido kan vergaande gevolgen hebben, zeker voor relaties. Seks is ook een manier om de intimiteit te behouden. Vervolgens kunnen relatieproblemen weer invloed hebben op de psychische gezondheid. Hoe kunt u het libido verhogen.

Libido mannen

In de medische wereld is recent veel onderzoek gedaan naar een medicijn voor een laag libido bij mannen. Bij mannen heeft testosteronvervanging een positief effect op het libido. Toch wordt testosterontherapie bij testosterontekort niet zonder meer aanbevolen, omdat onvoldoende bekend is over de effecten en veiligheid op de lange termijn.

Libido vrouwen

Testosterontherapie is recentelijk ook getest bij vrouwen. De onderzoeksresultaten waren echter teleurstellend, de therapie had weinig tot geen effect.

In augustus 2015 heeft de Amerikaanse FDA een nieuw medicijn voor vrouwen goedgekeurd, Flibanserin. Het werkt door verhoging van het dopamineniveau in de hersenen, maar gaat helaas gepaard met bijwerkingen zoals misselijkheid, duizeligheid en vermoeidheid. Het is de vraag of de beperkte mate waarin het seksleven verbetert, opweegt tegen deze bijwerkingen. Het medicijn is nog steeds onderwerp van discussie en onderzoek, het wordt niet algemeen onderschreven door de medische gemeenschap.

Libido verhogen voeding en supplementen

Van bepaalde voeding en supplementen wordt ook beweerd dat ze het libido kunnen verhogen. Er is echter geen onderzoeksbewijs dat dit onderbouwt, al komt dit mede doordat er vrijwel geen onderzoek naar is gedaan.

Levensstijl

Helaas is er dus geen eenduidige, veilige en algemeen beschikbare behandeling voor verhoging van het libido. Voor de meeste mensen, bij wie geen sprake is van een onderliggende medische oorzaak voor een verlaagd libido, richt de behandeling zich op de levensstijl (matig alcoholgebruik en voldoende lichaamsbeweging) en de relatie (therapie) om het libido te verhogen. Lees hier tips om je seksleven te verbeteren.

Ga niet bij de pakken neerzitten! Raadpleeg een arts voor meer advies.

*Het is belangrijk om op te merken dat deze medicijnen worden gebruikt voor de behandeling van aandoeningen zoals hartziekte en depressie, die op zichzelf al een libidoverlagend effect hebben, waardoor het probleem kan verergeren. Andere medicijnen (gebruikt voor verschillende aandoeningen) waarvan bekend is dat ze libidoverlagend werken, zijn: opioïden, finasteride, spironolacton, metoclopramide en ketoconazol.

© Syed Z Arfeen
Medisch adviseur
Januari 2017