Restless legs (rusteloze benen)

Restless legs, oftewel rusteloze benen, is een neurologische aandoening waarbij men een onprettig gevoel in de benen heeft, evenals een niet te bedwingen aandrang deze te bewegen. Dit kan een tintelend, kriebelend of algemeen vervelend gevoel zijn.

Wat zijn restless legs?

De aandoening kan geen kwaad, maar is wel vervelend. Men kan namelijk geen rust vinden in de benen en er is een constante neiging om de benen te bewegen om het vervelende gevoel te laten verdwijnen. Dit gevoel kan een tinteling of kriebel zijn, maar ook een vermoeid en algemeen vervelend gevoel. Dit treedt vooral op na lang zitten, bijvoorbeeld na een lange vliegreis en ’s avonds voor het inslapen. Ook kan je er ’s nachts last van hebben, in dit geval maken je benen tijdens het slapen willekeurige bewegingen. Het gevolg hiervan is dat je minder goed slaapt, waardoor je overdag moe bent.

Wat zijn de symptomen van rusteloze benen?

Rusteloze benen zijn meestal vanzelf goed te herkennen aan de symptomen. De diagnose kan ook bevestigd worden door een slaaponderzoek. Dit onderzoek kan bij jou thuis plaatsvinden of in een slaapkliniek. Hierbij wordt er geobserveerd hoe je je tijdens je slaap gedraagt. Zo wordt er geregistreerd of je plotselinge, onvrijwilige bewegingen maakt. Daarnaast worden er meerdere lichaamsfuncties gemeten in de slaap, zoals de polsslag, borst-buikademhaling, mond-neusademhaling en het zuurstofgehalte in je bloed. Ook wordt er gecontroleerd of je aan andere aandoeningen lijdt die restless legs kunnen veroorzaken.

Hoewel de meeste symptomen van restless legs bij iedereen hetzelfde zijn, hebben sommige mensen last van willekeurige bewegingen die de benen ’s nachts maken. Ook hebben vrouwen die tijdens de zwangerschap rusteloze benen krijgen, er na de zwangerschap vaak geen last meer van.

Houd er rekening mee dat restless legs blijven terugkomen. De meeste mensen ervaren periodes waarin het beter gaat en periodes waarin men er meer last van heeft. Daarnaast gaat de aandoening rusteloze benen vaak samen met de slaapstoornis PMLD, oftewel Periodic Limb Movement Disorder. Hierbij bewegen je benen of armen tijdens de slaap. Dit kan een zeer negatieve impact hebben op je gemoedstoestand overdag.

Wat zijn de oorzaken van restless legs?

De precieze oorzaken van restless legs zijn onduidelijk. Wel weten we dat het vaker voorkomt bij personen ouder dan 45 jaar en bij vrouwen. Er is bovendien sprake van erfelijkheid: bij ongeveer de helft van de gevallen zit het fenomeen in de familie. Ook zwangere vrouwen hebben er vaker last van. Restless legs tijdens een zwangerschap kan komen door een gebrek aan ijzer. Daarom komt het vooral voor in het laatste trimester van de zwangerschap, omdat tijdens deze periode een ijzertekort frequenter voorkomt.

Het is echter nog niet helemaal bekend waarom een ijzertekort rusteloze benen zou veroorzaken. Een mogelijkheid is dat het te maken heeft met een verminderde aanmaak van dopamine. Hierdoor kunnen de hersenen minder goed communiceren met het zenuwstelsel, wat weer kan leiden tot willekeurige bewegingen.

Ook is aangetoond dat een verhoogd oestrogeenniveau tijdens een zwangerschap kan bijdragen aan de klachten van restless legs. Een tekort aan bepaalde vitamines zoals foliumzuur en vitamine B12 kan ook een oorzaak zijn van restless legs.

Het is ook bekend dat bepaalde chronische aandoeningen zoals diabetes, nierziekten, reuma en schildklieraandoeningen in verband staan met het ontwikkelen van restless legs.

Tot slot vergroten bepaalde medicijnen zoals antidepressiva en medicijnen tegen misselijkheid en allergieën de kans op rusteloze benen.

Behandeling en medicatie

Hoewel er nog veel niet geweten is over deze aandoening zijn er toch aan aantal zaken die je zelf kan doen tegen rusteloze benen. En ook sommige vormen van medicatie kunnen bijdragen aan het verminderen van de symptomen.

Kan ik zelf iets doen tegen restless legs?

Mogelijk worden de klachten verergerd door:

• Het drinken van alcohol
• Het drinken van koffie
• Roken
• Overgewicht
• Weinig beweging

Het aanpakken van een gezonde levensstijl is dus zeker de moeite waard om minder last te krijgen van rusteloze benen.

Een voorbeeld van een alternatieve behandeling is het dragen van compressiesokken. Deze sokken stimuleren de bloedsomloop gedurende de dag, waardoor men minder last zou hebben van restless legs.

Ook het eten van meer magnesium zou kunnen helpen om de klachten te verminderen. Magnesium verbetert namelijk de functies van de spieren en het zenuwstelsel en voorkomt spierkrampen. Om meer magnesium binnen te krijgen kan je producten eten zoals bananen, noten, avocado’s, spinazie en peulvruchten of je kiest voor magnesiumsupplementen.

Ook manuele therapie en podotherapie zouden helpen tegen rusteloze benen, evenals massages en yoga. Al deze methodes zorgen een betere bloedsomloop van de benen en voor meer ontspanning, waardoor je makkelijker in slaap zou kunnen vallen.

Medicatie tegen rusteloze benen

Er zijn geen specifieke medicijnen beschikbaar om restless legs te genezen. Meestal wordt er niet voor algemene medicijnen gekozen omdat deze niet altijd helpen en omdat deze bijwerkingen kunnen geven. In sommige gevallen zijn de klachten echter zo ernstig waardoor je overdag niet meer goed kunt functioneren wegens een slaaptekort of onrustige nachten. In dat geval schrijft je huisarts of eventueel neuroloog je medicijnen voor.

Voorbeelden hiervan zijn ropinirol en pramipexol, dit zijn zogenaamde dopamine-agonisten. Dit soort medicijnen bootst de werking van dopamine na, dit is een stofje dat in de hersenen dat prikkels doorgeeft die nodig zijn om spierbewegingen soepel te laten verlopen. Het effect van dopamine-agonisten is echter niet optimaal, niet iedereen heeft er baat bij en het leidt vaak tot veel bijwerkingen. Bij langdurig gebruik van deze medicijnen kan de aandoening ook juist erger worden. Meestal wordt begonnen met een dosering van 0,088 mg per dag, deze moet u 2–3 uur voor het slapen gaan innemen. Indien nodig wordt de dosis elke 4–7 dagen verhoogd tot max. 0,54 mg per dag.

Bijkomende risico’s en bijwerkingen

Zoals elk medicijn kunnen ook dopamine-agonisten bijwerkingen opleveren, al heeft niet iedereen hier last van. Voorbeelden van bijwerkingen van ropinirol en pramipexol zijn:

• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Slaperigheid
• Abnormale dromen
• Verwardheid
• Overgeven
• Vermoeidheid

Ropinirol en pramipexol mogen niet in combinatie met antipsychotica gebruikt worden. Hou er daarnaast rekening mee dat het drinken van alcohol de kans op plotselinge slaapaanvallen kan vergroten. Overleg altijd met je arts wanneer deze medicijnen wilt gebruiken en je zwanger bent of borstvoeding geeft.

Heb je vragen over rusteloze benen? Dokteronline.com kan je helpen. Op onze website kan je een consult regelen met een geregistreerde EU-arts, die je verder kan begeleiden en zo nodig de juiste behandeling zal voorschrijven.

Bronvermelding

Farmacotherapeutisch kompas. (2019). Pramipexol [website]. Geraadpleegd van https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/p/pramipexol

Farmacotherapeutisch kompas. (2019). Restless-legssyndroom [website]. Geraadpleegd van https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/restless_legssyndroom

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2019, 15 november). Ik heb rusteloze benen [website]. Geraadpleegd van https://www.thuisarts.nl/rusteloze-benen/ik-heb-rusteloze-benen

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2014, juli). Slaapproblemen en slaapmiddelen [website]. Geraadpleegd van https://www.nhg.org/standaarden/samenvatting/slaapproblemen-en-slaapmiddelen

Stichting Restless Legs. (2019). Behandeling van RLS [website].