Antykoncepcję dzieli się na dwie główne grupy: hormonalne środki antykoncepcyjne i niehormonalne środki antykoncepcyjne. Jest też trzecia opcja: antykoncepcja ostateczna (sterylizacja).
Hormonalne środki antykoncepcyjne
Tabletka antykoncepcyjna to jeden z najpopularniejszych sposobów zapobiegania ciąży. Działa na bazie hormonów. Większość tabletek to połączenie żeńskich hormonów płciowych: estrogenu i progestagenu. Substancje te są tak dobrane, żeby hamować owulację, przez co nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Dodatkowo hormony zmieniają śluzówkę macicy i szyjki macicy. Plemnikom trudniej wtedy dostać się do macicy, a nawet jeśli dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa nie może się zagnieździć.
Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych
Jest kilka rodzajów tabletek antykoncepcyjnych, więc czasem można się w tym pogubić.
- Tabletka jednofazowa: Wszystkie tabletki w blistrze mają taki sam skład. Każda zawiera tę samą ilość substancji czynnych.
- Jeśli tabletka jednofazowa ma mniej niż 30 mikrogramów estrogenu, nazywa się ją tabletką sub-30.
- Jeśli zawiera od 30 do 50 mikrogramów estrogenu, to tabletka sub-50.
Im mniej estrogenu w tabletce, tym mniejsze ryzyko skutków ubocznych.
- Tabletka wielofazowa: Tutaj dawki substancji czynnych różnią się między tabletkami. Jedna tabletka ma więcej estrogenu lub progestagenu niż inna. Tabletka wielofazowa naśladuje naturalny cykl hormonalny. Różnice w dawkowaniu można poznać po różnych kolorach tabletek.
- Minipigułka: Są też tabletki zawierające tylko jeden hormon (progesteron). Tzw. minipigułki są łagodniejsze, mają mniej skutków ubocznych i można je brać podczas karmienia piersią.
Stosowanie tabletki antykoncepcyjnej
Tabletka antykoncepcyjna jest bardzo skuteczna, jeśli bierzesz ją prawidłowo. Sposób stosowania zależy od rodzaju tabletki. W przypadku większości tabletek przez 3 tygodnie codziennie bierzesz jedną tabletkę. Potem masz tzw. tydzień przerwy: 7 dni bez tabletki. W tym czasie pojawia się krwawienie podobne do miesiączki, ale zwykle jest ono dość lekkie. To tzw. krwawienie z odstawienia. W trakcie tygodnia przerwy też jesteś chroniona przed ciążą. Są też tabletki, przy których nie robi się przerwy – wtedy bierzesz tabletkę codziennie, aż skończysz blister i od razu zaczynasz kolejny. W zależności od rodzaju tabletki, mimo to może pojawić się krwawienie z odstawienia. Działanie tabletki szybko się kończy – po jej odstawieniu płodność wraca praktycznie od razu.
Tabletka antykoncepcyjna w innych celach
Czasem kobiety biorą tabletki nie tylko po to, żeby nie zajść w ciążę. Na przykład przy problemach z miesiączką, takich jak obfite krwawienia, silne bóle czy bardzo nieregularny cykl. Tabletka zastępuje wtedy naturalne miesiączki łagodnym, regularnym krwawieniem z odstawienia, co łagodzi te dolegliwości.
Kobiety stosujące tabletki mogą przesuwać termin miesiączki. To przydatne np. przed operacją, wyjazdem, zawodami sportowymi albo gdy miesiączka z innych powodów jest nie na rękę.
Tabletka antykoncepcyjna awaryjna
Tabletka antykoncepcyjna awaryjna to nie to samo, co zwykła tabletka antykoncepcyjna. Tzw. „tabletka dzień po” służy tylko do zapobiegania ciąży po niezabezpieczonym seksie. Zawiera określoną ilość hormonów, które hamują owulację i/lub uniemożliwiają zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej. Dzięki temu nie dochodzi do ciąży. Tabletkę trzeba jednak wziąć jak najszybciej: najlepiej w ciągu 12 godzin, ale można też do 3-5 dni po niezabezpieczonym stosunku.
Zastrzyk antykoncepcyjny
Kobiety, które mają problem z codziennym braniem tabletki, mogą wybrać zastrzyk antykoncepcyjny. W tym przypadku hormony są wstrzykiwane do organizmu i chronią przed ciążą przez 12 tygodni. Zastrzyk podaje lekarz lub pielęgniarka.
Implant antykoncepcyjny
Implant hormonalny to mały pręcik umieszczany pod skórą w górnej części ramienia. Codziennie uwalnia niewielką ilość hormonów. Dzięki temu przez 3 lata jesteś cały czas chroniona przed ciążą. Implant zakłada lekarz lub pielęgniarka.
Plastry antykoncepcyjne
Podczas stosowania plastra antykoncepcyjnego hormony wchłaniają się przez skórę do krwi. Plaster zmienia się raz w tygodniu. Po trzech tygodniach jest tydzień przerwy, w którym pojawia się krwawienie z odstawienia.
Pierścień dopochwowy
Pierścień dopochwowy uwalnia hormony do śluzówki pochwy. Zostaje na miejscu przez trzy tygodnie, potem jest tydzień przerwy. Pierścień łatwo założyć i wyjąć – przypomina to zakładanie tamponu.
Wkładka domaciczna z hormonami
Wkładka domaciczna, czyli Intra Uterine Device (IUD) lub spirala, to mała plastikowa kotwiczka, którą lekarz umieszcza w macicy. Codziennie uwalnia niewielką ilość progestagenu. Dzięki temu jesteś stale chroniona przed ciążą. Wkładkę hormonalną wymienia się po 5 latach.
Nehormonalne środki antykoncepcyjne
Są też sposoby na zapobieganie ciąży bez użycia hormonów. Środki barierowe, takie jak prezerwatywa czy diafragma, świetnie się do tego nadają. Inną opcją jest wkładka miedziana. Brak hormonów oznacza brak skutków ubocznych i możliwość bezpiecznego stosowania przez kobiety karmiące piersią.
Środki barierowe: Środek barierowy blokuje drogę plemnikom do macicy. Takie środki dosłownie tworzą barierę między nasieniem a macicą.
Jest kilka rodzajów:
- Prezerwatywa: To jedyny nieostateczny środek antykoncepcyjny przeznaczony dla mężczyzn. Prezerwatywy są bezpieczne, jeśli używasz ich zgodnie z instrukcją. Dodatkowo chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (STI, czyli chorobami wenerycznymi). Prezerwatywy są dostępne w różnych rodzajach i rozmiarach. Wybierz taki, który dobrze pasuje i jest wygodny.
- Prezerwatywa dla kobiet: To rodzaj woreczka z gumową obręczą. Zakłada się ją (do maksymalnie 24 godzin) przed stosunkiem do pochwy. Nie trzeba więc przerywać seksu, jak przy prezerwatywie męskiej. Prezerwatywa dla kobiet też chroni przed STI.
- Diafragma: To gumowa nakładka zakładana na szyjkę macicy. Można ją założyć do 2 godzin przed seksem. Diafragmę zawsze stosuje się razem z żelem plemnikobójczym. Po stosunku diafragma powinna zostać w pochwie jeszcze przez 6 godzin. Dopiero wtedy masz pewność, że wszystkie plemniki zostały zniszczone i można ją bezpiecznie wyjąć.
- Wkładka miedziana: To małe, kotwiczkowate urządzenie umieszczane w macicy. Cały czas uwalnia niewielką ilość miedzi, która unieszkodliwia plemniki i uniemożliwia zapłodnienie. Wkładka miedziana chroni przed ciążą przez 5 do 10 lat. Zakłada ją lekarz.
Antykoncepcja ostateczna
Ostateczną formą antykoncepcji jest sterylizacja. To zabieg chirurgiczny, po którym płodność zostaje trwale zakończona. Po sterylizacji nie można już mieć dzieci. Sterylizacja jest więc dla osób, które nie chcą (więcej) dzieci. Zarówno mężczyzna, jak i kobieta mogą się jej poddać.
Sterylizacja u mężczyzn
Podczas wazektomii (sterylizacji mężczyzny) przecina się nasieniowody. Dzięki temu nasienie nie zawiera już plemników i nie może dojść do zapłodnienia. Zabieg wykonuje urolog.
Sterylizacja u kobiet
Jeśli kobieta decyduje się na sterylizację, jajowody zostają zamknięte. Wtedy dojrzałe komórki jajowe nie mają kontaktu z plemnikami. Obecnie urolog wykonuje ten zabieg przez dwa małe nacięcia w brzuchu (laparoskopia).
Sterylizacja, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, jest wykonywana ambulatoryjnie. Można wrócić do domu tego samego dnia.
