Artsen bepalen overgewicht in eerste instantie aan de hand van het BMI: de body-mass-index. De uitkomst bepaalt of je lichaamsgewicht goed past bij je lichaamslengte. Maar wat betekent de uitkomst?

• Een BMI-cijfer tussen de 18 en 25 duidt op een gezond gewicht.
• Een BMI vanaf 26 geeft aan dat er sprake is van overgewicht.
• Bij een BMI vanaf 30 gaat het om obesitas: ernstig overgewicht.
• Een BMI van 35 of hoger valt onder de categorie extreme (levensbedreigende) obesitas.

Tegenwoordig wordt er ook gekeken naar de buikomvang. Vetopslag in de buikstreek is namelijk schadelijker voor de gezondheid dan vetopslag rond de heupen, billen en bovenbenen. Voor vrouwen wordt een maximum buikomtrek van 88 cm aangehouden. Bij mannen is dat 102 cm. Is de buikomtrek groter, dan heb je te veel lichaamsvet en loop je gezondheidsrisico’s.

Overgewicht kan in het dagelijks leven tot veel klachten leiden, waaronder:

• Minder makkelijk bewegen
• Gewrichtspijn
• Slechtere conditie
• Vermoeidheid

Het lichaam moet veel extra kilo’s meedragen en dat eist zijn tol.

Maar overgewicht heeft meer gevolgen. Het verhoogt namelijk de kans op ernstige ziektes zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker. Daarnaast worden mentale problemen zoals depressie in verband gebracht met overgewicht. Afvallen helpt om de klachten en risico’s bij overgewicht te verminderen.

De hoofdoorzaak is vaak te veel en/of te ongezond eten in combinatie met te weinig bewegen. Het risico op het ontstaan van overgewicht wordt echter groter door:

• Het gebruik van bepaalde medicijnen
• Erfelijke belasting
• Stoppen met roken (veel mensen gaan snoepen om iets anders om handen te hebben)
• De overgang
• Bepaalde ziektes

Afslanken vergt doorzettingsvermogen en geduld. Veel mensen proberen af te vallen door middel van een crashdieet. Geen goed idee helaas, want het is slecht voor het lichaam en heeft bovendien tijdelijk effect.

Gezond afvallen begint bij gezonder eten. Probeer dus weg te blijven bij snoep, snacks en kant-en-klaarmaaltijden. Waar je lijf wel blij mee is:

• Verse groenten en fruit: Ze leveren weinig calorieën, maar wel heel veel vezels, vitaminen, mineralen en andere gezonde stoffen. Eet vooral veel groenten: minimaal 300 gram per dag. Neem daarnaast 2 stuks fruit en je bent heel goed bezig.
• Eiwitten (of proteïnen): Deze voedingsstoffen zijn belangrijk voor de opbouw en het behoud van je spieren. Ze verminderen ook nog eens de honger. Goede eiwitbronnen zijn mager vlees (kip, kalkoen), noten, eieren en kwark.
• Gezonde vetten: Onverzadigde vetsoorten bevatten vitaminen A, E en D en zijn goed voor je ogen, hart, huid en hersenen. Bovendien zorgen ze voor een stabiele bloedsuikerspiegel en vermijden ze cravings. Je vindt onverzadigde vetten in vette vis (zalm, makreel, haring), plantaardige olie, halvarine, avocado, noten en zaden.
• Vezels: Je darmen zijn er dol op. Ze zitten in groenten, fruit en peulvruchten, maar ook in volkorenproducten. Vezels zorgen voor gezonde darmen en bovendien laten ze je bloedsuiker langzamer stijgen. Daardoor krijg je geen last van vermoeidheid en trek in zoet, zoals bij witte graanproducten wel het geval is.
• Drink meer water: Het zorgt ervoor dat je lichaam de afvalstoffen sneller kwijtraakt. Water zorgt bovendien voor een verzadigd gevoel. Het advies is om minimaal 2 liter water per dag te drinken. Ben je geen waterliefhebber, dan zijn thee zonder suiker en suikervrije frisdrank ook een goed alternatief. Koffie zonder suiker telt ook mee.

Je lichaam heeft calorieën nodig om goed te kunnen werken. Zelfs als je stilzit, verbruikt je lichaam brandstof. Mensen die ‘normaal’ bewegen (gewone dagelijkse bezigheden), hebben ongeveer 2000 (vrouwen) tot 2500 (mannen) calorieën per dag nodig om op gewicht te blijven.

Als je naast normaal bewegen ook nog gaat sporten, heeft je lichaam nóg meer brandstof nodig. Krijg je die niet binnen door voeding, dan worden de vetreserves aangesproken. Daardoor verlies je gewicht. Sporten is dan ook een prima manier om gezond af te vallen, mits je het natuurlijk combineert met je nieuwe eetgewoonten.

Lekker bewegen dus! Dat betekent niet dat je iedere dag op de loopband hoeft te staan. Met een lange wandeling verbrand je ook extra calorieën. Of ga bijvoorbeeld onkruid wieden, je auto wassen of een eind fietsen.

De effecten komen niet na 1 dag, maar na een poosje merk je dat je je fitter voelt. Je hebt meer energie, bent minder snel moe en de kwaaltjes verminderen.

Soms is het aanpassen van je levensstijl en eetgewoonten gewoon niet genoeg. Bijvoorbeeld als je erg veel last van honger hebt of als je heel veel kilo’s kwijt moet. In die gevallen kan een arts een afslankmedicijn (bijvoorbeeld afvalpillen) voorschrijven.

Afslankmedicatie zijn geneesmiddelen op recept om overgewicht en obesitas te behandelen. Er zijn medicijnen die ervoor zorgen dat je minder honger hebt of eerder vol zit. Andere medicatie zorgt er juist voor dat een deel van het ingenomen vet niet door het lichaam wordt opgenomen.

Er zijn verschillende soorten afslankmiddelen. De bekendste op een rij:

• Wegovy: is een injecteerbaar medicijn. Het bevat semaglutide, vergelijkbaar met het hormoon GLP-1, dat de eetlust vermindert en verzadiging bevordert. Wegovy wordt wekelijks onderhuids toegediend via een pen als aanvulling op dieet en lichaamsbeweging. Het kan significant meer gewichtsverlies ondersteunen.
• Mounjaro: een injectie voor mensen met obesitas en diabetes type 2 of alleen diabetes type 2. Het vermindert de eetlust en verlaagt de bloedsuikerspiegel. Vaak wordt het met een opbouwschema eens per week onderhuids toegediend als aanvulling op dieet en voldoende beweging.
• Saxenda: Dit is geen afvalpil, maar een injecteerbaar geneesmiddel dat helpt om af te vallen. Het reguleert de bloedsuikerspiegel zodat je maag minder snel een hongersignaal naar de hersenen stuurt.
• Xenical: Dit middel zorgt ervoor dat ongeveer een derde van het vet uit voeding niet wordt opgenomen door je lichaam. Zo krijg je minder calorieën binnen.
• Orlistat: Ook dit afslankmiddel blokkeert deels de opname van vet uit je maaltijd. De calorierijke vetten worden afgevoerd via de ontlasting.
• Mysimba: De werkzame stoffen naltrexonhydrochloride en bupropionhydrochloride in dit middel hebben invloed op de regulatie van voedselinname en energieverbruik in de hersenen. Het is de bedoeling dat je hierdoor binnen 16 weken 5 procent van je lichaamsgewicht verliest. Is dit niet het geval, dan zal een arts met je meekijken of Mysimba voor jou wel de juiste oplossing is.

Niet iedereen komt in aanmerking voor een behandeling met deze geneesmiddelen. Vaak moet je een BMI van 30 of hoger hebben om ze te mogen gebruiken. Of een BMI van 27 met een aan obesitas gerelateerde aandoening. Bovengenoemde afslankmedicijnen zijn dan ook uitsluitend op recept verkrijgbaar.

Belangrijk om te weten: afslankmedicatie werkt uitsluitend als je het combineert met een aangepast eetpatroon en een gezonde leefstijl. Door alleen afslankpillen te slikken, val je niet af.

Houd er ook rekening mee dat afslankmiddelen bijwerkingen kunnen geven, zoals:

• Maagdarmklachten
• Duizeligheid
• Hoofdpijn
• Buikpijn

Een arts schrijft deze medicijnen daarom pas uit na een grondig (online) consult.

Afvalpillen zonder recept

Er bestaan ook afslankmiddelen die zonder recept verkrijgbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn vetverbranders, lichte eetlustremmers, vetblokkers en maaltijdvervangers. Deze producten kunnen bijdragen aan gewichtsverlies, mits je ze natuurlijk combineert met een gezonde levensstijl. Bedenk goed dat ook receptvrije afslankmiddelen bijwerkingen kunnen geven. Lees dus altijd goed de aanwijzingen in de bijsluiter.

Afslankmedicijnen moeten zorgvuldig worden gebruikt. Heb je vragen over deze geneesmiddelen, mogelijk kan Dokteronline je helpen. Je vult een korte online vragenlijst in en een geregistreerde EU-arts beoordeelt je aanvraag. Deze kan zo nodig de juiste behandeling voorschrijven.