Pijn

Wat is pijn?

Pijn is de meest voorkomende klacht die de arts ziet voorbijkomen. Pijn is een waarschuwingsignaal dat aangeeft dat er iets mis is met ons lichaam. In het gehele lichaam komen pijnzenuwen voor die, indien geprikkeld, dit doorgeven aan onze hersenen. Pijn dwingt tot ‘rust of met rust laten’ wat herstel van beschadigd weefstel bevordert.

Pijn kan niet goed gemeten worden en wordt door iedereen verschillend ervaren. Pijn kan door verschillende soorten prikkels worden veroorzaakt die ook allemaal verschillende prikkel- of pijngrenzen hebben. Bij gezonde personen worden soortgelijke ervaringen ervaren indien ze dezelfde pijnprikkel krijgen, denk bijvoorbeeld aan hitte.

Wat zijn de oorzaken van pijn?

De oorzaak kan verschillend zijn, van een verwonding, puist en etc tot aan een tekort aan zuurstof in een bloedvat. Daarnaast kan pijn andere psychische klachten veroorzaken zoals angst en depressie en wordt pijn anders ervaren indien men in een andere gemoedstoestand is. Om van pijn af te komen kan als beste de oorzaak weggenomen worden. Echter is dit niet altijd mogelijk. Dan kan er behandeld worden met eventueel medicatie. Behandeling is afhankelijk van de aard, heftigheid en last van de pijn.

Welke vormen van pijn zijn er?

Grofweg kan men pijn indelen naar 4 verschillende soorten: nociceptieve pijn, neuropathische pijn, psychogene pijn en chronische pijn.

Nociceptieve pijn

Nociceptieve pijn wordt veroorzaakt door weefselbeschadiging. De stoffen die hierbij vrij komen prikkelen de pijn zenuw die dit signaal doorgeeft aan de hersenen. Als de pijn afkomstig is van huid, spieren, botten of bindweefsel is er sprake van somatische pijn. De pijn is scherp van aard en de oorsprong is vaak makkelijk te vinden. Indien de pijn van de organen afkomstig is noemen we dit viscerale pijn. Deze pijn is vaak dof, zeurend en de oorzaak soms moeilijk te vinden.

Neuropatische pijn

Bij neuropatische pijn komt de pijn van een beschadiging van de zenuwcellen zelf. Deze pijn wordt vaak als brandend, scherp en opvlammend omschreven. De oorzaak hiervan kan verschillend zijn. Patiënten met diabetes hebben een verhoogd risico op deze vorm van pijn maar ook patiënten die een infectie van het herpesvirus hebben opgelopen zoals gordelroos met name indien men deze infectie op latere leeftijd oploopt. Deze pijn wordt dan ook anders behandelt dan de doorgaande acute pijn. Er wordt onderscheid gemaakt in neuropathische pijn van de zenuwuiteinden, de zogenaamde perifere neuropathische pijn, en neuroppathische pijn die zijn oorsprong in de hersenen, hersenstam en ruggemerg heeft, de neuropathische pijn van het zenuwstelsel.

Psychogene pijn

Psychogene pijn heeft geen duidelijk zichtbare oorzaak maar heeft een psychische reden. Vaak wordt de patiënt doorverwezen naar een specialist die vaak na een lang traject kan bepalen wat de oorzaak is. Overtuigingen, angsten en traumatische herinneringen kunnen leiden tot deze pijn. Patiënten hebben vaak onopgeloste problemen en die een mogelijke oorzaak hiervan kunnen zijn.

Chronische pijn

Van chronische pijn wordt gesproken indien de pijn langer dan een half jaar aanhoudt. Dit komt op latere leeftijd meer voor en door de vergrijzing zal dit aantal patiënten alsmaar toenemen. Deze pijn heeft een groot nadelig effect op de langdurige kwaliteit van leven[1].

Wat zijn de mogelijke (medicamenteuze) behandelingen?

Het eerste wat men kan doen indien er sprake is van pijn is om de oorzaak weg te nemen. Daarnaast wordt aangeraden om in beweging te blijven ook in aanwezigheid van pijn. Echter wordt forceren afgeraden.

Neem op vaste tijdstippen een pijnstiller die hoog genoeg gedoseerd is. Hierdoor komt de pijn beter onder controle.

Indien verbetering optreedt dan doet men er verstandig aan om langzaam dagelijkse activiteiten weer op te pakken.

Bepaalde medicijnen zijn makkelijk vrij te verkrijgen en zijn bijna in ieders huis bekend. Denk hierbij aan paracetamol en de zwakke sterkten van sommige NSAID’s waaronder ibuprofen, diclofenac of naproxen valt.
Deze pijnstillers dienen in de juiste dosering gegeven te worden en afhankelijk van de duur van het effect van het desbetreffende middel kan het meerdere keren per dag gedoseerd worden.

Indien de pijn meedere dagen aanhoudt of de standaard vrij-verkoopbare pijnstillers werken onvoldoende dan kunt u het beste uw arts raadplegen.

Artsen houden de pijnladder van de Wereldgezondheidsraad (WHO) aan voor de behandeling van acute en chronische nociceptieve pijn:

Stap 1: Eerste keus pijnstiller is paracetamol in de juiste dosering. Bij gezonde volwassenen is dit 3 keer daags 1000 millgram.
Bij acute spier- en gewrichtspijn eerst paracetamol of een smeerbare NSAID crème zalf of gel.

Stap 2: Bij onvoldoende effect van paracetamol kan gebruik worden gemaakt van een NSAID (diclofenac, ibuprofen of naproxen). Hierbij dient rekening gehouden te worden met patientenkenmerken. Bepaalde risicogroepen dienen deze middelen te vermijden. Daibetespatienten, patiënten met nierproblemen maar ook patienten met hart- en vaatziekten zijn hier een voorbeeld van. Soms kan er voor een injectie worden gekozen. Combineer het NSAID zo nodig met paracetamol voor een stimulerend pijnstillend effect. Zodra de pijn weer voldoende afneemt, wordt ook aanbevolen om de pijnmedicatie af te bouwen.

Stap 3: Tramadol. Dit is een zwak werkende opioïd. Zo mogelijk combineren met paracetamil een NSAID wanneer tramadol alleen onvoldoende werkt. Ook hiervoor geldt, probeer de medicatie af te bouwen zodra de pijn voldoende afneemt.

Stap 4: Sterkwerkende opioïden. Dit kunnen tabletten of pleisters met werkzame stof zijn.

Stap 5: Subcutane of intraveneuze toediening van sterkwerkende opioïden.
Bij bepaalde pijnsoorten kunnen normale pijnstillers geen effect hebben. Migraine is hier een voorbeeld van. Bij pijnen in het bewegingsapparaat kan een arts u eventueel doorverwijzen naar een fysiotherapeut.

Neuropathische pijn wordt meestal behandeld met medicijnen die werken op de prikkeloverdracht in zenuwen. Deze medicijnen worden soms ook voorgeschreven voor andere aandoeningen zoals epilepsie en depressie. De behandeling kan dagen tot weken duren voordat er resultaat geboekt wordt. Daarnaast zijn er andere mogelijkheden zoals het blokkeren van een zenuwbaan en/of injecties met een corticosteroid. Neem contact op met uw arts indien u vermoedt dat er sprake is van neuropathische pijn.

De behandeling van psychogene pijn wordt vaak naast de arts met psychische behandelingen behandeld.
De behandeling van chronische pijn is complexer van aard aangezien een sterk psychische factor meespeelt. Bij deze pijn kan een arts een belangrijke gesprekpartner zijn en sturend zijn in verdraagzaamheid en oplossingen bieden. Zo kan naast pijnstillers gekozen worden voor medicijnen die de pijnprikkel dempen of verdraagzaam maken. De pijn kan als een soort van depressie worden gehandeld. Neem contact op met uw arts indien er sprake is van dit soort pijn.

Bijkomende risico’s en bijwerkingen

Bij de behandeling van acute en chronische nociceptieve pijn heeft het gebruik van paracetamol de voorkeur omdat de kans op bijwerkingen een stuk kleiner is dan bij gebruik van andere pijnstillers. Bij gebruik van NSAID’s is het advies dit in een zo laag mogelijke dosering te doen en ook het combineren van verschillende NSAID’s dient vermeden te worden vanwege een grotere kans op bijwerkingen. Bij het gebruik van tramadol dient men en rekening mee te houden dat het gebruik een negatieve invloed heeft op de rijvaardigheid en rijveiligheid. Pas na 2 weken gebruik van een stabiele dosering, is tramadol rijveilig. Bij chronisch en langdurig gebruik van tramadol is er een risico op afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen. Dit kan voorkomen worden door het gebruik geleidelijk af te bouwen en niet het gebruik plotseling te staken.