Hoogteziekte

Geschreven door: Redactie

Laatste update: 17-09-2021

Aandoeningen

Het verlangen van de mens om bergen te bedwingen heeft geleid tot steeds meer bergbeklimmers op grotere hoogtes. De mens is echter geëvolueerd om ongeveer op zeeniveau te leven, en naarmate men hoger in de atmosfeer komt nemen de gezondheidsrisico’s toe.

Er zijn een aantal hoogte gerelateerde aandoeningen, beschreven in Wilderness Medical Society*:

Hoogteziekte (Engelstalige benaming: Acute Mountain Sickness, AMS)
hoogtehersenoedeem (Engelse benaming: High Altitude Cerebral Edema, HACE)
hoogtelongoedeem (Engelse benaming: High Altitude Pulmonary Edema, HAPE)

Invloed van hoogte

Mensen kunnen zich aanpassen aan de lage zuurstofdruk op grote hoogte; het lichaam gaat meer rode bloedcellen aanmaken om zoveel mogelijk van de zuurstofarme lucht op te nemen. Maar bij snelle stijgingen boven de 2500 meter kan het lichaam zich niet altijd snel genoeg aanpassen aan het lagere zuurstofniveau.

Dit kan klachten veroorzaken als hoofdpijn, braken, sufheid, vermoeidheid en moeite met slapen – de kenmerkende symptomen van hoogteziekte. Na een snelle stijging naar grote hoogte kan hoogteziekte door het lekken van bloedvaatjes ook verslechteren naar vochtophoping in de hersenen (hersenoedeem) of in de longen (longoedeem).

Iedereen kan hoogteziekte krijgen, ook jonge, fitte en gezonde mensen. Hoewel mensen die al een medische aandoening hebben wel een grotere kans hebben op hoogteziekte, is het voor iedereen verstandig om voorzorgsmaatregelen te nemen.

We gaan nu kijken hoe men hoogteziekte kan voorkomen en behandelen.

Hoogteziekte voorkomen

Geleidelijk stijgen

De beste manier om hoogteziekte te voorkomen is geleidelijk stijgen. In de praktijk betekent dit boven de 3000 meter een maximale stijgsnelheid van 500 meter per dag naar de nieuwe slaaphoogte en elke derde dag een rustdag. Er is een duidelijk verband tussen snel stijgen en de kans op hoogteziekte.

Medicijnen

Daarnaast zijn er medicijnen die mensen met meer kans op de ziekte kunnen nemen. Om hoogteziekte en hersenoedeem te voorkomen kan twee keer per dag 125 mg acetazolamide ingenomen worden, vanaf de dag voor de klim. Voor personen die daar allergisch voor zijn is vier keer per dag 2 mg dexamethason een alternatief, vanaf de dag van de klim gedurende maximaal tien dagen.

Mensen met een verhoogd risico op longoedeem kunnen nifedipine nemen in een dosering van 60 mg per dag, vanaf de dag voor de klim. Uit een klinische studie en de praktijk is gebleken dat dit effectief is.

De preventieve werking van acetazolamide en dexamethason voor longoedeem is onvoldoende bewezen. Ook andere werkzame stoffen zoals salmeterol en tadalafil zijn onderzocht, maar de resultaten zijn niet afdoende om het gebruik ervan aan te bevelen.

Op een constante hoogte of tijdens het afdalen zijn de medicijnen niet nodig.

Natuurlijke methoden

Er zijn ook meer natuurlijke alternatieven, al is de effectiviteit van ginkgo, cola en een betere hydratatie ter voorkoming van hoogteziekte en hersenoedeem niet bewezen.

Behandeling

Mocht iemand last krijgen van hoogteziekte, dan is de beste behandeling afdalen naar een lagere hoogte. In geval van milde hoogteziekte kan een extra rustdag en langere tijd (24-48 uur) op dezelfde hoogte de klachten ook verhelpen.

In geval van hoogteziekte of hersenoedeem moet ten minste 300 meter gedaald worden en in sommige gevallen zelfs wel 1000 meter om de symptomen te verlichten. Bij longoedeem moet meestal minstens 1000 meter worden afgedaald, en dat zonder inspanning van de getroffen klimmer.

Indien veilig afdalen niet mogelijk of haalbaar is, dan is zuurstof toedienen via de neus een alternatief. Het zuurstofgehalte in het bloed moet minimaal 90% zijn. Een hyperbare druktent is een ander alternatief, dat meestal alleen wordt gebruikt in ernstige gevallen.

Zodra dat mogelijk is moet altijd afgedaald worden, in combinatie met medicijnen. De medicijnen voor behandeling zijn dezelfde als voor preventie, maar dan in hogere doseringen. Zo moet in geval van hoogteziekte en hersenoedeem twee keer per dag 250 mg acetazolamide worden gegeven.

Bij specifiek hersenoedeem moet tevens meteen 8 mg dexamethason worden toegediend, en daarna vier keer per dag 4 mg, terwijl de patiënt zo snel mogelijk moet worden overgebracht naar een ziekenhuis.

In geval van longoedeem moet eveneens twee keer per dag 250 mg acetazolamide worden gegeven, eventueel gecombineerd met of in plaats daarvan 60 mg nifedipine slow-release (20 mg meteen en vier keer 10 mg verdeeld over een dag). Ook in dit geval moet de patiënt zo snel mogelijk naar een ziekenhuis worden gebracht. Van mogelijke alternatieve behandelingen met bijvoorbeeld salmeterol of tadalafil is de effectiviteit nog niet bewezen.

In alle gevallen moet de getroffen persoon om veiligheidsredenen vergezeld worden. Een bergbeklimmer kan weer veilig stijgen als hij ten minste 18 uur vrij is van symptomen en medische behandeling. Bij patiënten die longoedeem hebben gehad, moet worden gecontroleerd dat hun zuurstofgehalte normaal blijft bij inspanning.

Conclusie

Hoogteziekte komt alleen voor op grote hoogtes, maar is niet de enige ziekte die klimmers kunnen krijgen. Ze kunnen ook gewone ziektes oplopen, zoals infecties. Bergbeklimmen brengt extra risico op onderkoeling, uitdroging en uitputting met zich mee, dus ook daarvoor moeten passende voorzorgsmaatregelen worden genomen. Maar net zoals de bergen kunnen deze gezondheidsrisico’s bedwongen worden met een grondige voorbereiding en volharding, zodat u kunt genieten van de bijzondere ervaring en prestatie!

Bronnen: Wilderness Medical Society Consensus for the Prevention and Treatment of Acute Altitude Sickness, Luks et. al, Wilderness & Environmental Medicine, 21, 146-155 (2010)